Áo giao lĩnh – trang phục truyền thống của người Việt thời Lý, Trần, Lê

Chào mừng các bạn đang đến với kênh Thái Tử Sin TV ! Các bạn thân mến.

Người Việt hiện nay đã chuyển sang mặc theo lối y phục hiện đại, hoặc âu phục, nên ít người biết tổ tiên ta xưa ăn mặc ra sao. Có một số diễn viên, ca sĩ khi xây dựng hình tượng cổ phục liền bị độc giả gán ngay cho cái nhãn là sao chép từ Trung Quốc mà không biết rằng các trang phục đó đã có tham khảo từ những cứ liệu lịch sử.

Hôm nay các bạn hãy cùng Kênh Thái Tử Sin TV đi tìm hiểu về áo giao lĩnh - một trong những lối y phục lâu đời nhất trong tập quán Việt Nam.

Áo giao lĩnh hay áo giao lãnh, tức áo cổ chéo là kiểu áo phổ biến vào thời Lý - Trần - Lê.

Đây là một loại áo rộng, xẻ hai bên hông, dài tay, cổ tay cũng may rất rộng. Thân áo dài chấm gót chân và may bằng năm - sáu tấm vải, không phân biệt giới tính. Theo thư tịch cũ minh họa thì đàn bà mặc áo phủ ngoài. Bên trong là yếm trên ngực, phía dưới bụng quấn váy tơ đen, buộc bằng thắt lưng nhuộm màu, hai đầu buông thả. Hai vạt áo để mở. Đàn ông cũng mặc áo ra ngoài quần hay khố nhưng vạt bên trái được kéo chéo qua ngực và bụng rồi buộc vào bên phải.

Đến thế kỷ 19 thì áo giao lĩnh không phải là thường phục nữa mà là lễ phục. Trong dân gian thì là áo thụng. Trong triều thì gọi là "phổ phục" hay "bổ phục" để các quan mặc ra bên ngoài cùng khi có đại tế hay vào chầu vua. Khi mặc áo thì đính thêm bố tử ở ngực và lưng để rõ phẩm ngạch.

Vào năm 1744  chúa Nguyễn Phúc Khoát có lệnh sửa đổi cách ăn mặc của người Đàng Trong, dùng áo cài khuy, bỏ váy mặc quần. Ở Đàng Ngoài áo cổ chéo tiếp tục có mặt cho đến khi nhà Nguyễn dẹp nhà Tây Sơn, thống nhất sơn hà.(4)

Vua Minh Mạng đầu thế kỷ 19 ra lệnh dân Bắc Hà cũng phải thay đổi trang phục theo giống trong Nam. Thói quen mặc áo cổ chéo trong dân gian từ đó mờ dần, chỉ còn dùng như loại áo thụng trong lúc tế lễ. Nam giới bắt đầu mặc áo dài nhưng nữ lưu phía bắc sông Gianh vẫn nhất nhất theo lối cũ. Áo tứ thân được xem là cách tân của áo cổ chéo, tiếp tục tồn tại đến đầu thế kỷ 20, chỉ khác ở chỗ tay áo tứ thân hẹp, không dài và rộng như áo cổ chéo cũ. Sau, áo tứ thân sau lại nhường chỗ cho lối y phục Âu hóa của người Việt.

Aó giao lĩnh xưa chủ yếu may từ tơ tằm: sa, gấm, đoạn... Mùa hè trời nóng thì dùng sa/the, mùa đông thì dùng gấm, đoạn.

Căn cứ theo minh họa trong sách Vạn quốc nhân vật chi đồ của Nhật Bản soạn năm 1645 thì vẽ người đàn bà đội nón rộng, để tóc dài, mặc váy ở dưới, phía trên mặc thứ áo trông như áo giao lĩnh buông thõng hai vạt. Đàn ông thì búi tóc, mặc một loại rộng, cài bên phải.

Các bạn thân mến. Ngoài áo giao lĩnh ra thì trong quá khứ người Việt còn có lối trang phục khác là áo trực lĩnh và áo viên lĩnh. Tuy nhiên,  áo giao lĩnh được coi là loại áo cổ xưa và được trọng nhất trong lễ tiết Á Đông. Vào thời Lê Trung Hưng thế kỷ 17 và 18, tranh và tượng thể hiện các tầng lớp dân cư mặc áo giao lĩnh còn lại khá nhiều.

Chương trình hôm nay đến đây là tạm dừng. Nếu các bạn thấy hay thì hãy đăng ký, chia sẻ và bấm chuông để nhận được các video mới nhất nhé !

Xin chào và hẹn gặp lại các bạn trong các chương trình lần sau !