Chào mừng các bạn
đang đến với kênh Thái Tử Sin TV. Các bạn thân mến !
Khi đi qua các cơ sở
tín ngưỡng, các nơi thờ tự như đình, chùa, đền, miếu, nhà thờ họ... hay các nơi
tổ chức lễ hội, ta thường thấy có treo hoặc cắm các lá cờ ngũ sắc với các kích
cỡ khác nhau. Các lá cờ ngũ sắc làm tôn thêm vẻ linh thiêng, trang trọng của
không gian tế lễ.
Vậy cờ ngũ sắc có từ
khi nào và mang ý nghĩa gì ? Hôm nay các bạn hãy cùng kênh Thái Tử Sin TV đi
tìm hiểu về vấn đề này nhé !
Không rõ cờ ngũ sắc cụ
thể có từ khi nào, nhưng một số nhà nghiên cứu cho rằng, căn cứ các bức tranh cổ,
các chuyện dân gian thì thấy cờ ngũ sắc đã sớm xuất hiện từ thời khởi nghĩa Hai
Bà Trưng (năm 40 – 43). Như vậy, hàng nghìn năm nay cờ ngũ sắc đã được ông cha
ta sử dụng trong quá trình đấu tranh dựng nước và giữ nước, trong các không
gian sinh hoạt văn hóa tâm linh, tổ chức lễ hội và những hoạt động liên quan
khác.
Cờ ngũ sắc còn được gọi
là cờ thần, cờ truyền thống hay cờ lễ hội, được thiết kế dựa theo thuyết
Âm dương – Ngũ hành, có hình vuông với 5 màu: trắng, xanh lục hoặc xanh lá cây, xanh lam (hoặc đen hay
tím), đỏ và vàng, tượng trưng cho 5 hành khí: Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.
Cờ ngũ sắc lấy màu
trung tâm làm màu chủ đạo, chi phối 4 dải màu kế tiếp, dựa theo quan hệ Ngũ
hành tương sinh. Ngoài cùng là diềm cờ màu đỏ, may theo hình ngọn lửa, thể
hiện hình tượng ngọn lửa vĩnh cửu, mang sức sống trường tồn.
Quan sát các lá cờ thần,
cờ ngũ sắc treo hoặc cắm ở các không gian tâm linh, lễ hội ta thấy cờ có nhiều
loại, căn cứ vào màu nền trung tâm và sự biến đổi của các lớp màu viền tiếp
theo trên mặt lá cờ. Nền giữa có lá mang màu đỏ, có lá màu vàng, có lá màu
xanh, có lá màu tím, lá màu trắng..., từ đó màu các viền xung quanh cũng có sự
thay đổi khác nhau. Riêng diềm ngoài cùng hầu hết đều giống nhau: đều mang màu
đỏ, có hình dáng ngọn lửa đang cháy (cũng có một số ngoại lệ nhưng rất
ít).
Một số người cho rằng
thiết kế cờ truyền thống nhiều loại như trên là không đúng, bởi lẽ cờ ngũ
sắc chỉ có một loại, đó là trung tâm cờ phải là màu đỏ, với lập luận Tổ tiên ta
xưa kia lấy đức của Hỏa (màu đỏ) làm vua, mà theo quan niệm xưa, vua luôn ở vị
trí trung tâm. Có người thì cho rằng trung tâm cờ ngũ sắc phải là màu
vàng, vì trung tâm mang hành Thổ, ứng với màu vàng; vàng Thổ cũng tượng
trưng cho đất mẹ nuôi sống con người và vạn vật. Có người lại bảo trung
tâm phải là màu xanh, bởi vạn vật phát triển bắt đầu từ hành mộc, và vũ trụ
chuyển động cũng bắt đầu từ phương Đông, mà phương Đông thuộc Mộc, đại diện cho
Mộc là màu xanh... Như vậy mỗi người một quan điểm, ai cũng có lý lẽ riêng
của mình. Lại có ý kiến cho rằng, không thể gọi cờ ngũ sắc là cờ thần, bởi
cờ không chỉ được sử dụng ở các không gian thờ cúng thần linh như đình, đền...
mà còn sử dụng ở các không gian lễ hội, chùa chiền và các cơ sở tín ngưỡng
khác, những nơi đó đâu có thờ thần!
Thực ra các ý kiến
trên là chưa hoàn toàn chuẩn xác, bởi mấy lý do sau:
Thứ nhất, chữ Thần
trong cờ thần ở đây không mang ý nghĩa thần linh hay thần thánh, mà nó mang
nghĩa thần thái, tinh thần. Cờ của một dân tộc, một tổ chức, một dòng họ hay một
lễ hội nhất định... là biểu tượng thể hiện tinh thần, ý chí hay đặc trưng, cốt
cách của dân tộc, tổ chức, dòng họ hay lễ hội đó. Chính vì vậy cờ thần (cờ ngũ
sắc) không chỉ được sử dụng ở các cơ sở thờ cúng thần linh mà còn được sử
dụng ở các không gian khác, với các mục đích khác nhau.
Thứ hai, từ xa xưa cờ
ngũ sắc có nhiều loại, thuộc những chủ thể khác nhau. Để phân biệt chủ thể của
lá cờ, người ta có nhiều hình thức, nhưng tựu chung thông qua 2 điểm chính là:
nội dung chữ viết trên cờ và màu sắc trung tâm lá cờ.
Ngày xưa các tướng cầm
quân ra trận, mỗi đạo quân đều có một lá cờ riêng, trên lá cờ ghi rõ tên
(họ) chủ tướng, hoặc ghi nội dung thể hiện ý chí, quyết tâm của tướng sỹ (như
Lá cờ thêu sáu chữ vàng của đạo quân của Trần Quốc Toản chẳng hạn). Đây là một
hình thức phân biệt chủ thể của cờ, với mục đích thị uy, khoa trương thanh thế
cũng như khích lệ, động viên tinh thần quân sỹ trong chiến trận.
Xưa kia quan niệm cương
vực lãnh thổ được chia theo từng khu vực, vùng miền; mỗi vùng miền ứng với một
chòm sao trong hệ thống Nhị thập bát tú chiếu dọi .Màu sắc đại diện cho chòm
sao được lấy làm màu trung tâm của lá cờ, thể hiện đặc điểm, tinh thần, ý chí của
vùng đất ứng với chòm sao đó. Chẳng hạn, lãnh thổ khu vực phía Đông ứng với
chòm sao Thanh Long, chủ màu xanh, vậy màu trung tâm lá cờ của khu vực này là
màu xanh; khu vực phía Tây ứng với chòm sao Bạch Hổ, chủ màu trắng, vậy trung
tâm cờ là màu trắng; khu vực phía Nam ứng với chòm sao Chu Tước, chủ màu đỏ, vậy
trung tâm cờ là màu đỏ; khu vực phía Bắc ứng với chòm sao Huyền Vũ, chủ màu
đen, vậy trung tâm cờ là màu đen (hay xanh thẫm hoặc tím); còn khu vực Trung
tâm được cho là ứng với chòm sao Hoàng Lân, chủ màu vàng nên trung tâm cờ mang
màu vàng.
Ngày nay mặc dù chúng
ta không theo phân biệt khu vực vùng miền, nhưng có lẽ các nhà thiết kế và các
nhà tổ chức sự kiện không muốn sử dụng một mẫu cờ riêng rẽ nào khiến
không gian đơn điệu, mà dùng tất cả các mẫu cờ truyền thống có từ xưa nhằm làm
phong phú thêm, sinh động thêm không gian lễ hội chăng?
Cờ ngũ sắc được thiết
kế theo nhiều kích cỡ để sử dụng trong các không gian và mục đích khác
nhau. Cờ loại to gọi là cờ đại, cờ có kích thước trung bình gọi là cờ trung,
kích thước nhỏ gọi là cờ tiểu. Tùy theo quy mô, tính chất từng lễ hội mà
ban tổ chức cho thiết kế lấy kích thước cờ ngũ sắc sao cho phù hợp với ý nghĩa
của sự kiện.
Ngoài cờ ngũ sắc hình
vuông, đâu đó ta còn bắt gặp loại cờ hình tam giác (cờ đuôi nheo), tuy nhiên loại
cờ này chủ yếu có kích thước nhỏ và được dùng để cắm (
Các bạn thân mến. Hy
vọng thông qua chủ đề chúng ta bàn luận ngày hôm nay thì người Việt lại có thêm
hiểu biết hơn về văn hóa truyền thống của dân tộc. Từ đó góp phần bảo lưu và
phát huy các giá trị tốt đẹp của lá cờ ngũ sắc.
Chương trình hôm nay
đến đây là tạm dừng. Nếu các bạn thấy hay thì hãy đăng ký, chia sẻ và bấm
chuông để nhận được các video mới nhất nhé.
Xin chào và hẹn gặp lại
các bạn trong các chương trình lần sau !
No comments:
Post a Comment